Tục cúng đầy tháng là một trong nhiều tục lệ, nghi lễ gắn liền với cuộc đời mỗi con người và hơn hết nó chính là nét đẹp văn hóa truyền thống của người Việt ta.
Đây là một trong những hình thức tín ngưỡng dân gian mang đậm dấu ấn của tín ngưỡng thờ Mẫu, qua đó cho thấy tính ngưỡng dân gian nói chung luôn hướng con người không chỉ biết có hiện tại, tương lai, mà còn nhận rõ truyền thống văn hóa mang tính bản sắc cội nguồn gia đình và xã hội. Đồng thời lễ này chính là biểu hiện của những mông ước tốt đẹp của thế hệ trước đối với thế hệ kế thừa.
Cách thức làm lễ cúng đầy tháng
Trẻ sinh tròn đúng một tháng phải làm lễ cúng Mụ hay còn gọi là đầy tháng ( Tính theo âm lịch). Việc thực hiện lễ đầy tháng trước là tạ ơn các "Mụ bà" không chỉ nặn ra đứa trẻ , mà còn phù hộ cho "mẹ tròn con vuông", sau nữa là để trình diện với hai bên nội ngoại, họ hàng, làng xóm về một sinh linh mới ra đời và đến ngày hôm nay đã tròn 1 tháng. Việc trình diện đó với ước muốn của gia đình để người thân, bạn bè, làng xóm biết được sự có mặt và tồn tại của bé và mong ước mọi người sẽ nâng niu, che chở và giúp đỡ cháu sau này.
Chuẩn bị đồ cúng Mụ
Chủ nhà chuẩn bị mâm lễ vật cúng 12 bà mụ gồm 12 chén chè, 3 tô chè, 3 dĩa xôi và một mâm cúng ba Đức Ông gồm con vịt tréo cánh được luộc chín, 3 chén cháo và 1 tô cháo...
12 chén chè cúng mười hai bà Mụ gồm:
- Mụ bà Trần Tứ Nương, coi việc sanh đẻ ( chú sanh)
- Mụ bà Vạn Tứ Nương, coi sinh việc thai nghén ( chú sanh)
- Mụ bà Lâm Cửu Nương, coi việc thụ thai ( thủ thai)
- Mụ bà Lưu Thất Nương, coi việc nặn hình hài man, nữ cho đứa bé (chú nam nữ)
- Mụ bà Lâm Nhất Nương, coi việc chăm sóc bào thai (an thai)
- Mụ bà Lý Đại Nương, coi việc chuyển dạ (chuyển sanh)
- Mụ bà Hứa Đại Nương, coi việc khai hoa nở nhụy (hộ sản)
- Mụ bà Cao Tứ Nương, coi việc ở cũ (dưỡng sanh)
- Mụ bà Tăng Ngũ Nương, coi việc chăm sóc trẻ sơ sinh ( bảo tống)
- Mụ bà Mã Ngũ Nương, coi việc ẵm bồng con trẻ ( tống tử)
- Mụ bà Trúc Ngũ Nương, coi việc giữ trẻ ( bảo tử)
- Mụ bà Nguyễn Tam Nương, coi việc chứng kiến và giám sát việc sinh đẻ ( giám sanh)
Ba Đức thầy bao gồm: Thánh sư, Tổ su và Tiên sư có chức năng truyền dạy nghề nghiệp
Cách cúng Mụ:
Sau khi bày biện đầy đủ lễ vật, một người lớn tuổi trong tộc có thể là trưởng tộc hoặc người biết thực hành lễ, thắp ba nén hương khấn nguyện: "hôm nay, ngày mùng...tháng...âm lịch); ngày cháu nội hay ngoại...họ, đệm, tên...tròn 1 tháng tuổi gia đình chúng con soạn mâm bày lễ này, cung thỉnh thập nhị Mụ Bà và tam Đức Ông trước về chứng minh nhận lễ và chứng giám cho lòng thanh của chúng con, sau tiếp tục phù trợ cho cháu (tên...)mọi sự an lành, khỏe mạnh, hay ăn mau lớn, hiền lành, ngoan ngoãn, phù trợ cho gia đình an khang, hạnh phúc"
Sau nghi thức cung kính là nghi thức khai hoa còn gọi là "bắt miếng". Đứa trẻ được đạt ngay trên bàn giữa, chủ lễ rót trà thắp hương xin phép bắt miếng. Xong bồng đứa trẻ một tay, tay kia cầm một nhánh hoa điệp ( có thể hoa khác như hoa hồng...) vừa quơ quơ vqua lại trên miệng trẻ vừa răn dạy những lời hay ý đẹp đại loại như:
-